عید آمد و عید آمد   

 و آن بخت سعید آمد   

 برگیر و دهل می‌زن   

 کان ماه پدید آمد عید   

 آمد ای مجنون، غلغل شنو   

از گردون کان معتمد   

سدره از عرش مجید آمد   

 صدای پای عید می‌آید و دل مؤمن بر سر دو راهی آمدن عید رمضان و رفتن ماه رمضان بلا تکلیف است، از آمدن آن یک، دل شاد باشد یا از رفتن این یک، محزون؟ در فرهنگ اسلامى اولین روز ماه شوال به عنوان عید فطر و جشن بازگشت ‏به فطرت معین شده است، زیرا مسلمانان روزه‏دار در طول ماه رمضان با ارتباط‌هاى پى در پى با خداوند متعال و استغفار از گناهان به تصفیه‌ی روح و جان خویش همت گماشته و از تمام آلودگى‏هاى ظاهرى و باطنى که بر خلاف فطرت آنهاست، خود را پاک نموده و به فطرت واقعى خود برمى‏گردند. آری روز ترک گناه و فاصله گرفتن از زشتى‏ها و پلیدى‏ها و روز غلبه بر شیاطین، روز عید است. عید فطر روز بازگشت ‏به فطرت است، این معنا را مى‏توان از لغت «عید فطر» هم فهمید، چرا که «عید» به معناى بازگشت و «فطر» به معناى «فطرت و طبیعت‏» است عید فطر پاک ترین و عیدترین عیدهاست، چرا که پاداش یک ماه عبادت و شست وشوی جان در نهر پاک رمضان است. مسلمانان روزه‌دار که ماه رمضان را روزه به پا داشته و از خوردن، آشامیدن و بسیاری از کارهای مباح دیگر امتناع ورزیده‌اند، اکنون پس از گذشت ماه رمضان در نخستین روز ماه شوال اجر و پاداش خود را از خداوند می‌طلبند، اجر و پاداشی که خداوند، خود به آنان وعده داده است. مسلمانان در این روز در اثر یک ماه ضیافت و مهمانى خداوند به صفاى باطن دست‏ یافته و در حقیقت، شخصیت واقعى خویش را بازیافته‏اند. آرى، فطرت پاک انسان در طول سال در اثر غبارهاى جهل و نادانى و غفلت ‏به انواع گناهان و معصیت‏ها مبتلا شده و از حقیقت ‏خود دور مى‏شود و در نتیجه دچار خود فراموشى و خدا فراموشى مى‏گردد. اما با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، انسان مسلمان در پرتو فضاى معنوى آن ماه و تلاش‏هاى خویش به یک زندگى نوین دست مى‏یابد، که مى‏توان آن را «بازگشت ‏به خویشتن‏» نامید. عید فطر روز کمال است و وصال، روز مشاهده و رویت، ماه فائق آمدن بر تضادها... عید فطر روز اجابت است و شگفتا از شگفتی دریافتها در این روز: 

بگذشت مه روزه، عید آمد و عید آمد

 بگذشت شب هجران معشوق پدید آمد

 آن صبح چو صادق شد عذرای تو وامق شد

 معشوق تو عاشق شد شیخ تو مرید آمد

 عید فطر، عید پایان یافتن رمضان نیست، عید برآمدن انسانی نو از خاکسترهای خویشتن خویش است، چونان ققنوس که از خاکستر خویش دوباره متولد می‌شود. رمضان کوره‌ای است که هستی انسان را می‌سوزاند و آدمی نو با جانی تازه از آن سر بر می‌آورد. فطر شادی و دست افشانی بر رفتن رمضان نیست، بر آمدن روز نو، روزی نو و انسانی نو است. بناست که رمضان با سحرها و افطارهایش، با شبهای قدر و مناجات‌هایش از ما آدمی دیگر بسازد. اگر درعید فطر درنیابیم که از نو متولد شده‌ایم، اگر تازگی را در روح خود احساس نکنیم، عید فطر عید ما نیست. این که روز اول ماه شوال عید اهل ایمان قرار داده شده است، به خاطر این است که آنان براى قبولى اعمالشان در ماه رمضان خوشحالند و از این که خداوند متعال گناهانشان را بخشیده و بر عیب‏هاى آنان پرده کشیده و مژده و بشارت از طرف خداوند رسیده است که ثواب‏هاى بسیارى براى روزه‌داران عطا خواهد کرد و از این که مؤمنین در اثر تلاش‏هاى شب و روز ماه مبارک رمضان چند مرحله به قرب الهى نزدیک شده‏اند، حالت ‏سرور و نشاط دارند.در این روز غسل معین شده و این علامت پاکى از گناهان مى‏باشد، عطر زدن و بوى خوش استعمال کردن و لباس زیبا و تمیز پوشیدن و به صحرا رفتن و زیر آسمان نماز خواندن همه‏اش علامت‏ شادى و سرور و از روى حکمت مى‏باشد. اجتماع روز عید فطر مى‏تواند در پیوند و همدلى مسلمانان نقش آفرین باشد. آنان در گردهمایى روز عید فطر و قرار گرفتن در کنارهم، از نظرات، مشکلات و گرفتارى‏هاى همدیگر آگاه مى‏شوند. در این گردهمایى بغض‏ها و کینه‏ها تبدیل به دوستى و همدلى مى‏شود و مؤمنان در یک صف واحد احساس اتحاد و نزدیکى بیشترى به همدیگر مى‏کنند. عید فطر از سویى حکایت از پیوند معنوى انسان با خداى خویش دارد و از سوى دیگر حکایت‏گر ارتباط وى با هم‏کیشان خود است. آیا تا حالا هدیه گرفته‌اید. حتما خیلی خوشحال شده‌اید. امروز هم خدا به همه، هدیه داده است و این هدیه برای کسانی است که در امتحانشان موفق شده‌اند؛ یعنی کسانی که یک ماه تمام روزه گرفته‌اند. عید فطر یک هدیه برای همه روزه‌داران مسلمان است. برای همین هم در این روز شاد و خوشحال‌اند؛ چون هدیه بسیار ارزنده‌ای از خداوند گرفته‌اند. امیدوارم شما هم شاد و خوشحال باشید! دنیا محل مسابقه است و آخرت زمان اجر گرفتن، بهشت جایزه برندگان این مسابقه و جهنم جزای بازماندگان است. عید فطر شبیه ترین روز به روز قیامت است. چون در قیامت عده‌ای که زیان کارند، تأسف می‌خوردند و غضبناک می‌گردند و عده‌ای که نیکوکارند رستگار و متنعم به نعمت‌های الهی می‌شوند. وقتی از منازلتان برای خواندن نماز عید خارج می‌شوید، به یاد آورید زمانی را که از منزل بدن خود خارج شده و به سوی خدای خود خواهید رفت. وقتی در جایگاه نماز خود می‌ایستید به یاد آورید زمانی را که در محضر عدل الهی می‌ایستید و از شما حسابرسی می‌کنند. وقتی از نماز به منازلتان بر می‌گردید به یاد آورید زمانی را که به منازل خود در بهشت خواهید رفت. ای بندگان خدا! کمترین چیزی که به زنان و مردان روزه‌دار داده می‌شود این است که فرشته‌ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می‌دهد: «هان! بشارتتان باد، ای بندگان خدا که گناهان گذشته‌اتان آمرزیده شد، پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه باقی ایام را بگذرانید.»